Boris Kožemjakin, predsjednik Jevrejske opštine Sarajevo: U ZNAKU OBILJEŽAVANJA 450. GODIŠNJICE DOLASKA JEVREJA-SEFARDA U BiH

Jevrejska zajednica u Bosni i Hercegovini, tačnije prisustvo jevrejskog naroda u Bosni i Hercegovini, na osnovu pisanih dokumenata datira od 16. stoljeca. Prvi pisani dokument koji govori o Jevrejima u Sarajevu je dokument u sidžilu sarajevskog suda iz 1557. g….Istina, postoji još jedan dokument iz 1565.godine sačuvan u sidžilima, koji ukazuje na još jedan spor…Mi smatramo da je već tada postojala organizovana jevrejska zajednica u Sarajevu, te je odlučeno da se ova godina uzme kao zvanična godina dolaska Jevreja u Sarajevo, odnosno godina institucionalizacije i osnivanja Jevrejske opštine u Sarajevu…..Dr Moric Levi, poznat je kao autor mnogih naučnih rasprava i istorijskih članaka objavljenih između dva rata u sarajevskim jevrejskim listovima, u almanasima rabina, u godišnjacima, kalendarima i spomenicama. Najviše se pročuo po svojoj knjizi »Die Sephardim in Bosnien«, koju je napisao kao prilog za poznavanje istorije Jevreja Balkanskom poluostrvu,u izdanju Štamparije Daniela A. Kajona, Sarajevo, 1911…..1454. rabin Yitzhak Sarfati iz osmanskog grada Edirne poslao pismo svojoj braći po vjeri koji su živjeli u Evropi gdje su patili zbog srednjovjekovnog antisemitizma u kojem je napisao: „Napustite patnju kojoj ste izloženi u zemlji kršćanstva i tražite sigurnost i prosperitet u Turskoj.“ Ova muslimanska zemlja je raj za Jevreje, tvrdio je rabin i dodao kako „ovdje svaki čovjek živi u miru pod svojom lozom i smokvinim stablom.“Sultan Bajazit II otvorio je vrata Osmanskog carstva Jevrejima, ‎pozvavši ih da ‎‎dostojanstveno žive u njegovom carstvu…..Osmanski izvori pokazuju da su ‎Jevreji od svog dolaska u Bosnu mogli slobodno da vrše ‎svoje vjerske obrede, te da nikada nisu živjeli u posebnim getima, što je u drugim krajevima Evrope bila praksa, naravno ne u dijelovima Evrope pod Osmanskim Carstvom…..Kad ja pođoh na Bentbašu sefardski je napjev i posmatrano muzički radi se istovjetnoj melodiji  sefardske romanse posvećenu veličanju Šabata: Para noće de alhad…..Jevrejska zajednica, uoči II Svjetskog rata u BiH, po popisu 1935/1936 godine, imala je 14.500 registrovanih članova od kojih je nešto preko 12.500 živjelo u Sarajevu, koje je tada imalo oko 80,000 stanovnika, znači Jevreji su bili zastupljeni sa nešto manje od 16% ukupnog gradskog stanovništva…..Najbrojnija i, svakako, najaktivnija opština u Jevrejskoj zajednici Bosne i Hercegovine je Jevrejska opština u Sarajevu. Ona broji nešto manje od 700 članova…….Nikada se u Jevrejskoj opštini ne bismo upuštali u bilo kakvu inicijativu da se Hagada trajno izmjesti bilo gdje, te tako ni u Izrael, jer znamo da bi to izazvalo negativne konotacije. Zvanično, koliko je meni poznato, nije bilo, niti ima bilo kakvih zahtjeva iz Izraela da se sarajevska Hagada izmjesti tamo…..

Gospodine Kožemjakin! Koji je prvi pisani dokument u kojem se govori o dolasku Jevreja-Sefarda  u Sarajevo i šta je u njemu (dokumentu), između ostaloga, zabilježeno?

KOŽEMJAKIN: Kao što Vam je sigurno poznato, Katolički kraljevi Ferdinand i Izabela donijeli su 31. marta 1492. godine kraljevski edikt kojim se naređivalo svim Jevrejima da napuste Španjolsku u roku od četiri slijedeća mjeseca ili kako su doslovce rekli: “Poslije zrelog razmatranja, naređujemo da se protjeraju iz naših kraljevstava svi Jevreji i da se tu više nikada ne vrate.”

Jevreji, prodaju svu svoju imovinu, često u bescijenje, i napuštaju Španiju, svoju domovinu koju nikada neće zaboraviti i koju će uvijek nositi u dubini svoje duše, idu u raznim pravcima, prvo u Portugal, zatim u tadašnje Otomansko carstvo i Italiju, odakle dolaze u Dubrovnik, te najzad na prostore današnje Bosne i Hercegovine, gdje evo, istina u veoma skromnom broju i danas žive.

Jevrejska zajednica u Bosni i Hercegovini, tačnije prisustvo jevrejskog naroda u Bosni i Hercegovini, na osnovu pisanih dokumenata datira od 16. stoljeca. Prvi pisani dokument koji govori o Jevrejima u Sarajevu je dokument u sidžilu sarajevskog suda iz 1557. g. Tu je zabilježeno da je iza smrti nekog pisara – katiba Jusufa ostalo duga u iznosu od 1.852 akče. Taj novac pokojnik je bio dužan bojadžiji Hasanu i jednom Jevreju. Ovaj podatak upućuje na činjenicu da se pomenuti Jevrej bavio najvjerovatnije bankarskim poslovima, te da je davao novac u zajam.

Međutim, 1565. godina, koja se uzima zvanično kao godina dolaska Jevreja-Sefarda, se spominje u jednom drugom dokumentu, zar ne?

KOŽEMJAKIN: Kako se vidi iz rukopisne knjige iz stare turske biblioteke, postoji o dolasku Jevreja još podataka, oni koji su došli u Sarajevo u vrijeme vladavine Hadim Ali-bega (958. godine po hidžri tj. 1551.godine), bilo je trideset ili četrdeset osoba‎. Istina, postoji još jedan dokument iz 1565.godine sačuvan u sidžilima, koji ukazuje na još jedan spor…Mi smatramo da je već tada postojala organizovana jevrejska zajednica u Sarajevu, te je odlučeno da se ova godina uzme kao zvanična godina dolaska Jevreja u Sarajevo, odnosno godina institucionalizacije i osnivanja Jevrejske opštine u Sarajevu.

Da, možda nije autentičan dokument, ali svakako jedini vjerodostojan izvor je knjiga dr.Morica Levija, sarajevskog rabina, pod nazivom “Sefardi u Bosni”.
Dr Moric Levi, koji je od Sefarada u Bosni bio prvi rabin školovan i promovisan na visokim teološkim studijama u Beču.

Dr Moric Levi, poznat je kao autor mnogih naučnih rasprava i istorijskih članaka objavljenih između dva rata u sarajevskim jevrejskim listovima, u almanasima rabina, u godišnjacima, kalendarima i spomenicama. Najviše se pročuo po svojoj knjizi »Die Sephardim in Bosnien«, koju je napisao kao prilog za poznavanje istorije Jevreja Balkanskom poluostrvu,u izdanju Štamparije Daniela A. Kajona, Sarajevo, 1911. Ova knjiga predstavlja za ono vrijeme nesumnjivo značajno naučno djelo, koje do danas može korisno da posluži kao pouzdani izvor za crpljenje podataka o prošlosti Jevreja u Bosni i Hercegovini.  Podaci su utoliko dragocjeniji što se zasnivaju na upisima unesenim u opštinski Pinkes iz 1720. godine, a ilustruju prilike i događaje Jevrejske opštine u Sarajevu kroz punih 200 godina, sa navodima o rabinima, osnivanju Opštine, statutima, gradnjli hrama, nošnji, kulturno-političkom i pravnom položaju Jevreja i njihovom odnosu prema vlastima za vrijeme Turske.

U knjizi se mogu naći dragocjeni podaci o trgovinskim i privrednim vezama, istaknutim javnim jevrejskim radnicima toga vremena, uz dragocjene priloge i materijal o jevrejskim apotekama i ljekarima itd. itd. Knjiga je pisana vrlo studiozno i konciznim stilom. Zahvaljujući upravo njoj, u stanju smo da nakon katastrofe jevrejske zajednice u BiH u drugom svjetskom ratu, u kojem su uništeni biblioteka, sva arhiva i dokumentacija iz prošlih vremena, crpimo dragocjenu građu o prošlosti bosanskih Jevreja. Tako iz ove knjige, cijeneći da su Dr.Leviju, bili dostupni izvorni podaci i izvlačimo podatak o godini osnivanja Jevrejske opštine u Sarajevu.

U vrijeme dolaska Sefarda u Sarajevu, Bosna je bila pod turskom okupacijom. Kakav je odnos imala zvanična Porta, odnosno sam sultan Bajazid II prema Jevrejima koji su, u to vrijeme, nakon progona iz Španije i zadržavanja u nekim područjima sjeverne Afrike, došli u Sarajevo, u Bosnu? Jesu li, kako bi se to reklo “modernim” političkim jezikom , imali problema sa dobijanjem “azila”?

KOŽEMJAKIN: 1454. rabin Yitzhak Sarfati iz osmanskog grada Edirne poslao pismo svojoj braći po vjeri koji su živjeli u Evropi gdje su patili zbog srednjovjekovnog antisemitizma u kojem je napisao: „Napustite patnju kojoj ste izloženi u zemlji kršćanstva i tražite sigurnost i prosperitet u Turskoj.“ Ova muslimanska zemlja je raj za Jevreje, tvrdio je rabin i dodao kako „ovdje svaki čovjek živi u miru pod svojom lozom i smokvinim stablom.“

Sultan Bajazit II otvorio je vrata Osmanskog carstva Jevrejima, ‎pozvavši ih da ‎‎dostojanstveno žive u njegovom carstvu. 1532.godine. Gazi Husrev-beg izdaje Emer-namu ‎ ‎‎o slobodi vjeroispovjesti žitelja ‎Sarajeva koja dokazuje otvorenost Osmanskog carstva ‎‎prema ‎nemuslimanima pa i prema Jevrejima.‎ S obzirom na činjenicu da je Bajazit II pozvao sve Jevreje da dođu u njegovo carstvo ne možemo govoriti o traženju azila.

Na svu sreću, za Jevreje, ali i Muslimane koji su također protjerani iz Španije 1492. godine, Otomanska imperija je predstavljala utočište, bez posebnih uslovljavanja za naseljavanje u dijelove koje je kontrolisala i kojima je upravljala i vladala Velika porta. Naravno, tadašnjim imigrantima nisu trebale “vize”, a jedino što je bilo potrebno, naravno osim opšteg poziva sultana Bajazita II,  bila je bezuslovna lojalnost tadašnjoj vlasti, što za narod koji je već tada živio preko 1500 godina u dijaspori nije predstavljalo značajnu novinu, te to nije bio poseban problem Jevrejima Sefardima protjeranim iz Španije. Zbog ovog odnosa Otomanske imperije, koji je Jevrejima dozvoljavao, osim naseljavanja i bavljenje mnogim aktivnostima, kao i drugim nemuslimanima, opstanak Jevreja u tadašnjoj imperiji nije bio dovođen u pitanje.Tada, nakon duge vladavine Otomanske imperije, nakon mnogih generacija koje se rađaju u tim uslovima, Jevreji se aktivno integrišu u bosanskohercegovačko društvo, postaju njegov sastavni dio, nikako “gosti”, ali zadržavaju vlastiti identitet, organizujući se u jevrejske opštine i njegujući vlastitu religiju.

Po čemu će, u 450-togodišnjoj povijesti življenja Sefarda u Sarajevu, biti upamćen Sijavuš-paša, naprimjer?

KOŽEMJAKIN: Rumelijski beglerbeg Sijavuš-paša [je] godine 1581. ili 989. godine po hidžri sagradio u ‎Sarajevu jednu nastambu koja će odmah ponijeti ime Sijavuš-pašina daira, u narodu će pak ‎ona  ostati poznata pod imenom Velika avlija, dok će je sarajevski Sefardi zvati jednostavno ‎il Kortižo što je prijevod ovog turcizma, ili pak Hanizitju, što bi značilo “mali han”. Godine 1581. Sefardi su baš tu podigli prvu sinagogu, nazvanu “Il kal grandi” (“Veliki hram”), ili      “Il ‎kal vježu” (“Stari hram”).‎

Il Kal Grandi je stajao unutar stambene jevrejske četvrti Velika avlija. Prvobitni izgled Velikog hrama nije poznat, izuzev da je hram bio trobrodna građevina sa jednom galerijom. Sinagoga je gorjela nekoliko puta, a najveće posljedice su bile 1697. i 1788. godine. Godine 1788. u Sarajevu je izbio požar koji je zahvatio «jevrejsku mahalu» i okolne mahale, i tada se u sinagogi obrušio krov i popadali stupovi.

Nakon osam godina gradnje, hram je obnovljen i objekat je dobio današnji izgled. Tom prilikom stupovi su ojačani i dodat je još jedan sprat. Nije poznato kako je jevrejskoj općini uspjelo zaobići tadašnje zakone i povećati visinu sinagoge. Sinagoga je nadsvođena sa 4 veće kupole u glavnom brodu i 4 manje u bočnim brodovima.

Danas taj objekat egzistira kao Muzej Jevreja i jedan je od muzeja u sastavu Muzeja Sarajeva.

Da li se pravni i društveni položaj Jevreja u Sarajevu razlikovao od položaja Jevreja nastanjenih u drugim gradovima tadašnjeg Osmanskog Carstva?

KOŽEMJAKIN: Pravni i društveni položaj Jevreja u Sarajevu nije se razlikovao od položaja Jevreja ‎nastanjenih ‎po drugim gradovima Osmanskog Carstva. Svoje porodične, bračne, nasljedne i ‎druge ‎imovinsko – pravne poslove Jevreji su rješavali pred svojim vjerskim starješinom, dok ‎su u ‎agrarno – pravnim stvarima odgovarali isključivo pred kadijom.‎ Osmanski izvori pokazuju da su ‎Jevreji od svog dolaska u Bosnu mogli slobodno da vrše ‎svoje vjerske obrede, te da nikada nisu živjeli u posebnim getima, što je u drugim krajevima Evrope bila praksa, naravno ne u dijelovima Evrope pod Osmanskim Carstvom.

Osim to su sa sobom donijeli smisao za trgovinu i neke zanate, čime su dali svoj veliki doprinos razvoju privredne djelatnosti, društveni i kulturni zivot Sefarda se bazirao na tekovinama donesenim iz Španije, pa su oplemenili u tom pogledu i prostore u koje su doselili – Sarajevo i druge bh. gradove. Hoćete li nešto reći o tome, posebno o sevdalinci “Kad ja pođoh na Bemtbašu”, naprimjer?

KOŽEMJAKIN: Kroz nekoliko stoljeća življenja u Sarajevu, Jevreji su pružali veliki doprinos razvoju grada. Među ‎najuspješnije i najistaknutije sarajevske Sefarde i Aškenaze valja uvrstiti: Nehemiju Kajona, Davida ‎Pardu, Abrahama Kapona, Morica Levija, Kalmija Baruha, Lauru Papo La Bohoretu, Danijela Ozmu, ‎Marcela Šnajdera, Isaka Samokovliju, Samuela Elazara, etc., etc… Početkom rata 1992-1995. godine, ‎znatan broj sarajevskih Jevreja je evakuisan iz okupiranog grada. Oni koji su ostali, dijelili su sudbinu ostalih ‎Sarajlija i kroz djelovanje Jevrejskog kulturno prosvjetnog i humanitarnog društva  “La Benevolencija” preživljavali, ali i pružali veliku pomoć svojim sugrađanima.

Kad ja pođoh na Bentbašu sefardski je napjev i posmatrano muzički radi se istovjetnoj melodiji  sefardske romanse posvećenu veličanju Šabata: Para noće de alhad. Prožimanje i stvaranje pluralnog identiteta je ‎nužda i, rekao bih, prednost svih multikulturnih zajednica.‎

Kada su Jevreji-Sefardi, u demografskom smislu, činili visok procenat populacije grada Sarajeva i hoćete li podsjetiti šta je Holokaust učinio da se taj procenat poslije bitno smanjio?

KOŽEMJAKIN: Jevrejska zajednica, uoči II Svjetskog rata u BiH, po popisu 1935/1936 godine, imala je 14.500 registrovanih članova od kojih je nešto preko 12.500 živjelo u Sarajevu, koje je tada imalo oko 80,000 stanovnika, znači Jevreji su bili zastupljeni sa nešto manje od 16% ukupnog gradskog stanovništva.

Večina Jevreja u BiH, te i u Sarajevu su bili Sefardi. Nažalost, užase ustaške okupacije Bosne i Hercegovine i nacističkih logora i kazamata širom Evrope, Holokaust uopšte, preživjelo je jedva 2,500 članova Jevrejske zajednice naše države, od toga nešto više od 1,500 sarajevskih Jevreja.

Krajem rata, u drugoj polovini 1945. godine, Jevreji se po povratku iz nacističkih logora i kazamata, ali i iz Narodno- oslobodilačke borbe, u kojoj su aktivno učestvovali, okupljaju u svojim, Jevrejskim opštinama, fizički desetkovani, ali moralno uspravni, s željom da obnove jevrejski život i uprkos svemu, zadrže vlastiti identitet.

Nastankom države Izrael, u periodu od 1948. – 1951 godine, jedan broj članova Jevrejske zajednice se iseljava u Izrael.

Njihovim odlaskom Jevrejska zajednica u Bosni i Hercegovini doživljava novo osiromašenje, te se broj njenih članova značajno smanjuje, te uglavnom iznosi između 1,500 i 1,700 članova, od čega velika večina živi u Sarajevu.

Jevrejske opštine u SFRJ, u kojoj je Bosna i Hercegovina bila federalna jedinica, bile su udružene u Savez jevrejskih opština Jugoslavije, koji je egzistirao sve do 1992. godine, kada raspadom do tada zajedničke domovine, od ranijih federalnih republika, nastaju nezavisne države, nažalost u krvavom i tragičnom ratu. Od tada Jevrejska zajednica Bosne i Hercegovine djeluje samostalno, sa šest jevrejskih opština i Jevrejskim kulturno prosvjetnim i humanitarnim društvom “La Benevolencija” kao članovima Zajednice.

Nakon II Svjetskog rata, “narodni režim” je nacionalizacijom objekata, te drugim oblicima otuđenja privatnog vlasništva vjerskih zajednica i crkava, Jevrejsku zajednicu definitivno i materijalno desetkovao i njen rad se praktično sveo na egzistiranje u jednom jedinom objektu, zgradi današnje sinagoge u Sarajevu, u kojem se i danas odvija vjerski i društveni jevrejski život u gradu Sarajevu. U drugim gradovima naše zemlje, nažalost ni jedan objekat nije ostao u funkciji, niti je ostao u aktivnom vlasništvu Jevrejske zajednice. Voljom i sredstvima privatnog donatora, početkom novog milenijuma, izgrađena je nova zgrada Jevrejske opštine u Doboju sa sinagogom, a prije godinu dana otvoren je i Jevrejski kulturni centar sa sinagogom u Banja Luci. Naravno, za aktivan rad tih sinagoga, za aktivan vjerski život potreban je predmolitelj, ali i “minjan”, odnosno deset punoljetnih muškaraca, Jevreja, koji aktivno mogu učestvovati u molitvi, što za sada, nažalost, u tim sredinama nije slučaj.

Koliko je Jevreja živjelo u Sarajevu do 1992. godine a koliko ih je danas?

KOŽEMJAKIN: Prije rata u Bosni i Hercegovini, sarajevska Jevrejska opština je imala cca 1,000 članova, dok je bilo i Jevreja, koji zbog različitih razloga ( članovi SKJ, mješoviti brakovi i drugi razlozi ) nisu željeli biti članovi naše Opštine, tačnije nisu željeli biti članovi vjerske zajednice, tako da je taj broj Jevreja nama nepoznat, ali nije bio značajno veliki.

Najbrojnija i, svakako, najaktivnija opština u Jevrejskoj zajednici Bosne i Hercegovine je Jevrejska opština u Sarajevu. Ona broji nešto manje od 700 članova, koji imaju materijalnu obavezu da, srazmjerno svojim mogućnostima, finansijski podrže aktivnosti opštine. U drugim gradskim sredinama, gdje postoje registrovane i aktivne jevrejske opštine, egzistira znatno manji broj sljedbenika jevrejske vjere, odnosno članova tih zajednica.

Veliki problem u Jevrejskoj zajednici duže vremena, pa i danas,predstavlja činjenica da nema rabina te se vjerski život u svim jevrejskim opštinama odvija otežano, uz pomoć članova zajednice koji najbolje poznaju jevrejsku vjeru, tradiciju i običaje. Taj problem se djelimično rješava dolaskom nerezidentnog rabina dva puta godišnje (za Pesah i Roš Hašana), ali je naša tendencija da Jevrejska zajednica odškoluje vlastiti kadar za vjeroučitelje, kako bismo na taj način održali koliko-toliko aktivan vjerski život u našoj zajednici, svjesni činjenice da bez sinagoge, bez vjerskog života, izgubili bismo dio svog identiteta, što nikako ne želimo da se dogodi.

Sarajevska Hagada je neizbježna tema u ovoj priči. Bilo je nekih, hajd’mo reći, špekulacija, da će biti premještena u Izrael. Šta je prava istina o daljnjoj sudbibi  tog, neprocjenjivo vrijednog dokumenta – “jevrejskog rukopisnog iluminiranog kodeksa”? Prvo, kako je sačuvana tokom opsade i granatiranja Sarajeva, je li osuđena na “doživotnu robiju” u sarajevskom Zemaljskom muzeju i hoće li i kada biti ponovo izložena za građane i turiste iz cijelog svijeta?

KOŽEMJAKIN: Koliko je meni poznato, u toku predhodnog rata 1992.-1995. godina, za vrijeme opsade i granatiranja Sarajeva, aktivnošću jednog broja sugrađana, koji su znali vrijednost i značaj Sarajevske Hagade, ista je premještena iz Zemaljskog muzeja u zgradu i smještena u dobro čuvani sef Narodne banke, gdje je dočekala kraj rata, bezbjedna i sačuvana, te po otvaranju Zemaljskog muzeja i uz naš angažman i finansijsku pomoć Vlade SAD-a vraćena i smještena u za nju posebno izgrađenu i klimatiziranu prostoriju sa posebnim režimom čuvanja i nažalost, veoma rijetkim rasporedom dana kada je bilo moguće vidjeti original.

Nikada se u Jevrejskoj opštini ne bismo upuštali u bilo kakvu inicijativu da se Hagada trajno izmjesti bilo gdje, te tako ni u Izrael, jer znamo da bi to izazvalo negativne konotacije. Zvanično, koliko je meni poznato, nije bilo, niti ima bilo kakvih zahtjeva iz Izraela da se sarajevska Hagada izmjesti tamo. Ponovo naglašavam, javnosti radi, Jevrejska opština Sarajevo o tome ne pregovara niti inicira takav čin. Mi jesmo svojevremeno bili inicijator da se sarajevska Hagada na privremenoj osnovi izloži u muzeju Metropolitan u New Yorku, cijeneći i mogućnost da se ovim izlaganjem i mnogim donatorskim sredstvima pomogne aktuelnoj besparici Zemaljskog muzeja, ali i kulture u BiH uopšte, ali smo se, nakon što to nije odobreno, nakon što je taj prijedlog dočekan “na nož” ovdašnje javnosti, nekako ohladili od bilo kakvih novih prijedloga. Istina,predložili smo i da se Hagada, na izvjesno vrijeme, možda izloži u Viječnici, ali i ta ideja je naišla na “gluhe uši” onih koji odlučuju.

Mislim kako je prava šteta da Hagada ne bude dostupna sarajevskoj, ali i svjetskoj javnosti s obzirom na to da su već duže vrijeme vrata Zemaljskog muzeja BiH zatvorena. Naša inicijativa je bila stoga u najboljoj namjeri.  Nakon najnovijih poteza Vlade Federacije BiH, iako bismo voljeli da tu inicijativu, kao vlasnik Hagade, podrže organi vlasti Bosne i Hercegovine, za očekivati je kako će se stanje i kada je pitanje skorog otvaranja vrata Zemaljskog muzeja BiH za posjetitelje uskoro riješiti. Time će Hagada ponovno biti dostupna javnosti koja je veoma zainteresirana da je vidi, jer predstavlja dokument od neprocjenjive vrijednosti. Ove godine, kada obilježavamo 450 godina Jevrejske opštine, bio bi to lijep poklon bosanskohercegovačkoj, pa tako i sarajevskoj publici, tačnije našim sugrađanima, ali nažalost, to najmanje zavisi od nas i naše Opštine.

Na samom kraju, kada i kako će biti održana cetralna menifestacija u povodu 450-te godišnjice dolaska Jevreja-Sefarda u Sarajevo?

KOŽEMJAKIN: Osim mnogih manifestacija kulturnog sadržaja koje se počev od januara ove godine dešavaju u prostorima Jevrejske opštine i drugim prostorima grada Sarajeva, gdje nastojimo prezentirati svoju kulturu, tradiciju, istoriju i identitet u svakom pogledu, sve ove manifestacije su u funkciji obilježavanja 450 godina postojanja sarajevske Jevrejske opštine. Do mjeseca oktobra ovih dešavanja, promocija knjiga naših sunarodnjaka, naših članova, izložbi likovnih i drugih umjetničkih izražaja, filmskih projekcija kratkih i dokumentarnih filmova naših autora i sličnih manifestacija biće mnogo, a centralno obilježavanje naše četri i po vijeka organizovane djelatnosti kroz Opštinu, završit ćemo u mjesecu oktobru 2015. godine sa tri sadržaja, i to:

– međunarodnom naučnom konferencijom na temu “Bosna i Hercegovina i Jevreji 1565-2015. godina”, na kojoj očekujemo oko tridesetak prijavljenih tema i autora, prvenstveno iz jugoistočne Evrope, ali i autora iz drugih zemalja koji se bave određenim segmentima jevrejskog bitisanja u ovim prostorima i njihovom doprinosu ukupnog društvenog razvoja u Bosni i Hercegovini, koji će se održati od 12.-13. oktobra 2015. godine u prostoru Jevrejske opštine, nakon čega će biti objedinjeni svi referati i štampani u odgovarajućem Zborniku koji će biti dostupan svim zainteresovanim;

– izložbom fotografija američkog fotografa, publiciste, producenta i filmskog stvaraoca Eduarda Serotte pod nazivom “Preživjeti u Sarajevu” koja će nakon SAD-a, Njemačke, Austrije i još nekoliko zemalja, gdje je doživjela veliki uspijeh biti predstavljena i sarajevskoj publici, sa željom da prikaže život Jevreja i naše Opštine u toku rata u Bosni i Hercegovini, tačnije u toku opsade grada Sarajeva, koju ćemo postaviti u Umjetničkoj galeriji Bosne i Hercegovine;

– značajnim koncertom Sarajevske filharmonije kojom će dirigovati poznati dirigent Uroš Lajovic, uz solistički nastup  poznatog i več afirmisanog ruskog violiniste  Denisa Goldfelda, koncertom kojim sarajevskoj i široj publici želimo prezentirati djela jevrejskih kompozitora, između ostalog i njemačkog jevrejskog kompozitora, Felix Mendelsshon Bartholdyja, koji će se održati u Narodnom pozorištu u Sarajevu, 14.oktobra 2015. godine.

Hvala Vam velika za ovaj razgovor.

KOŽEMJAKIN: Hvala Vama na mogućnosti da uz ovih nekoliko pitanja, i nadam se, zadovoljavajućih i interesantnih odgovora, vašim čitaocima prezentiram nešto iz prošlosti, ali  sadašnjosti dešavanja u sarajevskom i bosanskohercegovačkom jevrejstvu. Nadam se da ću naredni put moći nešto više reči o budućnosti u kojoj Jevrejska opština i jevrejstvo Bosne i Hercegovine želi aktivno da učestvuje, bar još 450 godina.

RAZGOVARAO: Bedrudin GUŠIĆ (654)